Historie

Hoe het allemaal begon...

Vanaf 1891 ontstaan er in Tiel regelmatig nieuwe voetbalclubjes en elftallen. Allemaal spelen ze hun wedstrijden aan de Waal op de "Kaai" (de huidige Nieuwe Kade) en allemaal worden ze vrijwel net zo snel weer opgeheven als ze zijn opgericht. De clubjes hebben namen als Voorwaarts, Victoria, Ajax, VAC (Victoria Ajax Combinatie), Wilhelmina, Sparta, Rood Zwart, weer een Voorwaarts, HBS, VHC (Voorwaarts HBS Combinatie) en Vriendenschaar. Op de fundamenten van de vier laatstgenoemde verenigingen ontstaat uiteindelijk in 1912 TVV Theole. Theole blijkt wel over een lange adem te beschikken.

Wim Heij (VHC) en Wim van Doesburg (Vriendenschaar) staan in 1912 aan de basis van de nieuwe vereniging TVV. Zij richten een "commissie van voorbereiding" op die een grote en gezonde vereniging mogelijk moet maken. Op 16 juni 1912 is het dan zover. De voorbereidingscommissie heeft zijn werk gedaan en 44 belangstellenden komen bij elkaar in de bovenzaal van café Bellevue aan de Waal. Daar besluiten de aanwezigen de vereniging TVV (Tielsche Voetbal Vereeniging) op te richten. Initiatiefnemers Wim van Doesburg en Wim Heij worden beiden gekozen in het eerste bestuur van de nieuwe vereniging. Van Doesburg wordt voorzitter, zijn broer Jan secretaris en Frits Tolhuisen penningmeester. Wim Heij en Drikus Septer worden bestuurslid.

Voordat TVV in november 1912 in de Brabantse Voetbal Bond (BVB) kan aftrappen, moet de vereniging haar naam veranderen. Er bestaat namelijk al een TVV. De leden Thuur Schuil en Hans van Everdingen opperen de naam Theole, de historische naam van de stad Tiel. Onder die naam speelt de nieuwe vereniging een uitstekend seizoen waarin maar net het kampioenschap wordt gemist. Theole komt slechts een doelpunt tekort! Aan het einde van het eerste seizoen organiseert Theole met behulp van dagblad Tielsche Courant "seriewedstrijden" tegen verschillende ploegen uit de Nationale Voetbal Bond (NVB). De belangstelling voor dit toernooi is enorm. Op een veld achter café Toonen aan de Echteldsedijk wordt op die manier een stevige financiële basis onder Theole gelegd.

1913-1914 Theole kampioen!

Theole sluit met wat geluk de competitie van 1913-1914 wel af als kampioen en promoveert naar de derde klasse van de NVB. De Eerste Wereldoorlog gooit roet in het eten, door de slechte bereikbaarheid van Theole (Tiel) is er geen plaats in de noodcompetitie van de NVB. In november 1914 wordt de club echter alsnog opgenomen in de tweede klasse van NVB-district Oost. Theole verbaast iedereen door wederom de titel te pakken!

 

Het ontstaan van sportpark Drumpt

Terwijl de zaken sportief voor de wind gaan (er is inmiddels zelfs een tweede elftal op de been gebracht), zijn er ook veranderingen op een ander vlak. Sigarenfabrikant en liberaal raadslid Cornelis Willem Dresselhuys stelt de gemeenteraad in 1916 voor een sportpark te openen in Drumpt. De raad keert zich tegen dit plan, waarna Dresselhuys boos opstapt en het terrein in Drumpt zelf koopt en als sportpark inricht. Theole gaat op dit complex spelen. Op 22 april 1917 zien 2200 belangstellenden hoe de burgemeester van Wadenoijen (waaronder Drumpt valt) de eerste bal trapt op sportpark Drumpt. 

Theole in de eerste klasse
Georganiseerd jeugdvoetbal zoals we nu kennen, bestaat niet in die dagen. Toch komt er regelmatig nieuw bloed in de vereniging, voornamelijk door het inlijven van kleine clubjes met talentvolle jonge spelers. In 1917 bijvoorbeeld het complete clubje Olympia, met verschillende mensen die een grote rol binnen Theole zullen gaan spelen, bijvoorbeeld: Jaap Hak, Piet Wynia, Tom Corbelijn, Ad van Offerden, Piet Lazet en Maarten Dingemans.

Na een forse inzinking haalt Theole in het seizoen 1919-1920 opnieuw het kampioenschap binnen. Het kampioenselftal bestaat uit André Le Fèvre (die later als speler van het Utrechtse Kampong nog international wordt), Maarten Hak, Alex Melis, de broers Toel en Witje Tolhuisen, Diepenveen, Willem Meijer, Jan van den Eijnden, Van Holten, Piet Wynia en Rijk Grisel. Op 25 april 1920 speelt Theole tegen Heracles uit Almelo om een plaats in de eerste klasse. Theole wint en wordt acht jaar na zijn ontstaan eersteklasser. 

Doorstart van de club
Het spelen in de eerste klasse breekt het kleine Theole op. De Tielenaren moeten ver reizen voor hun competitiewedstrijden. Dat kost niet alleen veel tijd, maar ook veel geld. Als Theole in 1924 na de 0-1 nederlaag tegen Hengelo degradeert, zit de club financieel aan de grond. De problemen stapelen zich zo hoog op dat er een vergadering wordt uitgeschreven. Op 20 september 1924 komt maar één vraag aan de orde: Moet Theole voortbestaan? Wim van Doesburg en beschermheer Dresselhuys voeren het woord en dringen erop aan de zaken opnieuw energiek aan te pakken. De vergadering stemt daarmee in. Onder leiding van de nieuwe voorzitter mr. Kortenbout-Van de Sluijs wordt een obligatielening uitgeschreven van 1000 gulden. Deze levert de club veel geld op.

Het inlijven van het vriendenclubje Zwaluwen bezorgt de vereniging een impuls die nog jaren zal doorwerken. Mensen als Joost van Helden, Gerrit Wijburg, Wim Linkerhof, Teunis Peters, Manus de Kleijn en Wim de Weijer blijken enorme aanwinsten op sportief en later ook bestuurlijk en technisch gebied. De aantrekkingskracht van Tiel en Theole blijkt groot genoeg om voor het seizoen 1925/1926 vijfvoudig international Jan van Gendt naar Theole te lokken. De midvoor komt over van Robur uit Apeldoorn. Erg succesvol is hij echter niet in De Betuwe. Na zeven keer wedstrijden in het geel/zwart wordt hij voor zijn diensten bedankt.

In de periode dat Theole naar het vijftienjarig jubileum toeleeft, wordt op de inmiddels vertrouwde manier de vereniging Achilles ingelijfd. En dus is Theole ineens weer vijftien knappe voetballers rijker, waaronder Broer Smits, Henk van Hardeveld en Antoon van IJzendoorn. Bij het jubileum in 1927 wordt de basis gelegd voor een traditie die jarenlang het gezicht van Theole zal bepalen: de club voert de revue De Stofzuiger op. Daarin komen allerlei actuele Tielse en algemene voetbalzaken aan de orde. De zaal van het Tielse Spaarbankgebouw is twee keer uitverkocht. Vijf jaar later, in 1932 is het vierde lustrum aanleiding voor de tweede revue, opnieuw samengesteld door Jaap Hak en Alex Melis: "Hallo Theole". Piet Wybia zingt daarin voor het eerst het Theole-clublied. De muziek komt van het bekende Brabantse muzikanten/componisten-duo Lexanto, de tekst is de bekende streekschrijver G.J. Peeters.


Jeugdvoetbal
Rond 1930 maakt Theole onder aanvoering van voorzitter Van Wessem serieus werk van het jeugdvoetbal. In de jeugdcommissie nemen vele prominente Theolers plaats, mannen als Wim Linkerhof, Jo Jansen, Ab Nekkers en Gerrit Wijburg. Een jeugdcompetitie is er in die dagen nog niet, maar op initiatief van Piet Wynia houdt Theole in september 1931 het eerste toernooi voor schoolelftallen. De eerste prijs is voor de HBS.

Met de jeugdafdeling gaat het beter dan met het eerste elftal. Jarenlang knokt Theole tegen degradatie, maar de ploeg weet in de tweede klasse telkens de dans van de degradatiewedstrijden te ontspringen. Tot in het seizoen 1936-1937 waarin de ploeg met TEC en SML strijdt om een plaats in de tweede klasse. Onder meer dankzij een 1-0 overwinning op TEC kan Theole het 25-jarig jubileum als tweedeklasser vieren, natuurlijk weer met een grootse revue: "Dat is Theole". In een jubileumwedstrijd speelt Theole tegen het Venlose VVV, de club waar de vroegere Theole-doelman Joop van Daalen inmiddels voorzitter is. Heel Tiel loopt uit om Bep Bakhuys in levende lijve in actie te zien. De fans van de toen al legendarische midvoor krijgen waar voor hun geld, want VVV wint het ereduel met maar liefst 8-1.

In de jaren tot de oorlog gaat het beter met het Tielse spel. Verschillende talentvolle jonge spelers krijgen vanaf 1937 een plaats in het eerste elftal en dat werpt na enige tijd zijn vruchten af. De vijf Tielse voorhoedespelers, Kees Soetens, Kees van Elst, Wim van Elst, Frits de Wette en Wim Meijer, zijn in 1940 gezamenlijk nog geen eeuw oud. Dat levert voor de wedstrijd nog wel eens commentaar op uit het "vijandelijke" publiek. "Ze zijn met het aspirantenelftal gekomen", klinkt het in Doetinchem, waarna de "aspiranten" hun tegenstander met 5-2 van de mat vegen.

Theole tijdens de Tweede Wereldoorlog
Theole ontkomt echter niet aan de gevolgen van de oorlog. Verschillende spelers worden in Duitsland tewerkgesteld. Onder hen eerste-elftalspelers als Frits de Wette en keeper Goos van Eck. Secretaris Aart van der Heijden is de spil in het web dat de leden in het buitenland aan Tiel verbindt. Vanuit Tiel gaan voedselpakketten (zelfs in de hongerwinter), Sportkronieken (met informatie over de sportieve prestaties van de geel-zwarten) en brieven naar Duitsland. Vanuit Duitsland komen brieven en vooral briefkaarten terug. En uit al die post blijkt hoezeer men zelfs onder de slechte omstandigheden in Duitsland meeleeft met gebeurtenissen in Tiel.

Theole doet het in de oorlogsjaren overigens uitstekend in de noodcompetities. In 1940 eindigen de Tielenaren in een competitie met tegenstanders als BVV, TEC, Leerdam, Top Oss als eerste. In Den Bosch wordt tegen BVV het kampioenschap binnengehaald. Zowel in 1941 als 1942 eindigen de Tielenaren in de tweede klasse van district Oost als tweede, achter het sterke Vitesse. In 1942 komt het sportieve leven langzaam maar zeker tot stilstand, de verenigingsband blijft echter bestaan.

Dankzij de inspanningen van Jan Kusters, maar ook van Hem Bekker wordt het gehavende sportpark na de oorlog opgeknapt en komt er in 1949 zelfs een tribune. Deze is voor een deel bekostigd uit het tribunefonds van voor de oorlogsjaren, voor een ander deel uit de wederopbouwgelden die Theole ontvangt om het sportpark in Drumpt weer op orde te stellen. Sportief gezien wordt de kar nog steeds getrokken door Joost van Helden, al krijgt hij in die jaren wel trainers als Brink en Willemsen naast zich.

Het dertigjarig jubileum in het jaar 1947 levert geen revue op maar wel een grote feestavond in het veiliggebouw van Septer (het Spaarbankgebouw is in het laatste oorlogsjaar in puin geschoten). Met het vernieuwde clubblad de Theoler gaat het ondertussen niet best. Het blad verschijnt tot 1950 zeer onregelmatig. Wel maken Kees Soetens en Bob van Arkel in 1949 en 1950 tijdelijk het blad Theole-post om in ieder geval de leden in Nederlands-Indië en in sanatoria op de hoogte te houden van het wel en wee van Theole.

Sportief gezien gaat het wel voor de wind, met verschillende trainers, maar nog steeds onder de immer bezielende mentale leiding van Joost van Helden. De mentale sessies elke vrijdagavond in huize Van Helden hebben een grote faam. In 1949 moet Theole met het Velpse Gelria uitmaken wie kampioen van de tweede klasse wordt. Ondanks de steun van de ruim veertig bussen Tielse supporters, verliest Theole het cruciale duel met 1-0.

Theole wederom in de eerste klasse
In het seizoen 1950-1951 wordt Theole ingedeeld in de tweede klasse Zuid. Theole gaat de competitie in met het motto "zo ver mogelijk van onderen eindigen" en slaagt daar uitstekend in. De beslissende wedstrijd om het kampioenschap tegen TOP wordt in Oss met 2-0 gewonnen. Daarna moet Theole promotiewedstrijden spelen tegen DOSKO uit Bergen op Zoom. Bij DOSKO speelt international Rinus Bennaars, maar Theole heeft Kees van Elst. Opnieuw reist een enorme supportersschare mee met het Tielse team. In Bergen op Zoom wint Theole met 0-2, in Tiel wordt het vervolgens 1-0 uit een kopbal van Kees van Elst. Zijn ploeggenoten in het Tielse elftal zijn Jaap Hendriks, Kees Soetens, Bertus Wammes, Piet van Koolwijk, Stef Bekker, Broer Kakebeen, Wim van de Broek, Gerrit Reuser, Wim van Elst en Gerrit Stam. Ongeveer dertig jaar na de eerste keer is Theole opnieuw eersteklasser!

Kwalitatief schiet de Tielse ploeg in het seizoen 1950-1951 eigenlijk iets tekort voor de eerste klasse, maar dat proberen de spelers met inzet en mentaliteit te compenseren. De thuiswedstrijden trekken veel publiek, tussen de vier- en vijfduizend man. Niet alleen om de Tielenaren te ondersteunen, maar ook om de grote namen van de tegenstanders in actie te zien. Als het grote Heerenveen van de nog grotere Abe Lenstra in Tiel komt spelen, puilt het sportpark helemaal uit. De uitstraling van Lenstra blijkt enorm. Voorzitter Griffioen ontvangt zelfs brieven van dames die van hem willen weten hoe ze aan kaartjes voor de wedstrijd tegen de Friezen kunnen komen. Theole start het seizoen in de eerste klasse slecht. Na dertien wedstrijden heeft Theole pas drie punten gehaald. Onder leiding van Joost van Helden krijgt de Tielse club in het tweede deel van de competitie enige grip op het niveau. Toch blijft het lang spannend voor de Tielenaren die dankzij een 1-1 gelijkspel tegen mede-degradatiekandidaat Velocitas de degradatiedans ontspringen.

En dus viert Theole als eersteklasser in 1952 het veertigjarig jubileum. Het sportieve deel van de festiviteiten wordt gecombineerd met de feestelijkheden rond de opening van het Amsterdam-Rijnkanaal. In het Zilveren-Sluistoernooi speelt Theole tegen de gerenommeerde verenigingen Ajax, BVV en DOS. BVV wint de eerste editie, een jaar later is DOS de sterkste. In dat jaar slaagt Theole er niet in zich opnieuw in de eerste klasse te handhaven. Met vier overwinningen en vijf gelijke spelen komt de ploeg vier punten tekort om klassebehoud veilig te stellen. Beslissend is de nederlaag in het duel tegen HBS uit Den Haag.

De kwaliteit van het jeugdvoetbal krijgt eind jaren vijftig een impuls dankzij de komst van veel Molukse voetballers bij Theole. Jeugdleider Jo Jansen speelt hierin samen met Bernard Laisina een belangrijke rol. Jansen woont vlakbij de nieuwe woonwijk bij de Diederik Vijghstraat, waar veel Ambonezen een woning krijgen. Het levert Theole voetballers op als Simon Tahamata, Anton Latuparissa, Wim Molle, Noes Tetelepta, Pieter, Jonas en Willem Metiary, Rein Boerasoba en verschillende leden van de drie families Timisela.

Theole 50 jaar!
Veertien dagen lang wordt het vijftigjarig jubileum van Theole in 1962 gevierd. Er is een overzichtstentoonstelling in de benedenzaal van De Beurs, een jubileumreceptie, een grote feestavond met optredens van de Wama's, de Pico's, Frans Vrolijk en twee dansorkesten. De feestavond wordt tevens gebruikt om een aantal bijzondere mensen te huldigen. Beschermheer dr. Hoogenboom krijgt een gouden jubileumspeld en zijn vrouw wordt benoemd tot erelid van de vereniging. Ook Aart van der Heijden, al 35 jaar secretaris, jeugdleider Wim Linkerhof en technisch leider Joost van Helden worden tot erelid benoemd. De club benoemt Kees van Elst tot lid van verdienste, hij speelde meer dan 500 wedstrijden voor zijn club "zonder ooit maar een keer berispt te worden".

Van Elst op de schouders

Handbaldames van Theole
Het bericht van de oprichting van een handbalclub als onderdeel van de sportvereniging Theole wordt in 1963 niet door iedereen binnen de vereniging met enthousiasme ontvangen. Er is al ruimtegebrek op het sportpark in Drumpt, bovendien is men bang dat een damesclub geen stand zal houden.

Dat laatste blijkt mee te vallen, de handballers blijven tot ver in de jaren negentig actief in Tiel, al is het dan al heel wat jaren niet meer onder de vlag van Theole. Sportief gezien doen de handbalsters het overigens direct uitstekend. Al in 1965 viert het juniorenteam het kampioenschap, een jaar later gevolgd door de senioren. Theole behaalt dat kampioenschap met 71 doelpunten voor en slechts 11 tegen.

De handbaldames van Theole

Schoolvoetbaltoernooi
Op initiatief van beschermheer dr. Hoogenboom start de club in 1964 met een schoolvoetbaltoernooi voor lagere scholen in Tiel: het dr. Hoogenboomtoernooi. Dit in navolging van het succesvolle Piet Wyniatoernooi dat Theole al vanaf 1931 houdt voor scholieren van de middelbare en hogere scholen. Theole zoekt hiervoor samenwerking met de Tielse Politiesportvereniging. Agenten handhaven als scheidsrechter de orde binnen de lijnen, een traditie die in de loop der jaren helaas verwatert. Hoogenboom voelt zich zeer verbonden met zijn toernooi. Als het even kan, reikt hij zelf de prijzen uit. Tot ver na zijn dood behoort een bezoekje aan zijn vrouw door enkele mensen van de club tot de vaste voorbereiding van het evenement. De weduwe Hoogenboom doet ieder jaar een bijdrage om de kosten van het toernooi te helpen dekken en zorgt voor een nieuwe wisselbeker als een school definitief beslag legt op de oude. In februari 1994 overlijdt mevrouw Hoogenboom op 95-jarige leeftijd en pas dan komt aan die traditie een einde. Het dr. Hoogenboomtoernooi is echter nog steeds een springlevend evenement.

Molukse gemeenschap groeit binnen Theole
De band tussen Theole en de Molukse gemeenschap in Tiel wordt nog sterker als in 1966 de Molukse voetbalvereniging Chans met Theole "fuseert". Chans speelt al enkele jaren succesvol in de zomeravondcompetitie, maar neemt vanaf het seizoen 1966-1967 als Theole 4 deel aan de KNVB-competitie. Het elftal legt in het eerste seizoen bijna ongeslagen beslag op de titel. In de voorlaatste wedstrijd van het seizoen verliest het vierde met 4-3 van RKTVC 2. Op de slotdag neemt het team sportief revanche door Heukelum 2, de nummer twee van de ranglijst, met 8-2 terug te wijzen.

Het elftal speelt via uitwisselingsorganisatie Euro-Sportring jaarlijks in Denemarken. De spelers worden bij verschillende families ondergebracht en er ontstaan contacten die tot de dag van vandaag voortduren.

Theole groeit
In 1967 speelt Theole alweer vijftig jaar op sportpark Drumpt. Dat halve eeuwfeest wordt niet gevierd, maar wel doet de gemeente Tiel de verheugende mededeling dat de dreigende verhuizing (ook toen al) van de baan is. Theole kan op sportpark Drumpt blijven zitten en groeit in die jaren als kool. In de seizoenen 1967-1968 en 1968-1969 melden zich maar liefst 160 nieuwe jeugdleden. In het januari 1970 zijn daar alweer veertig aanmeldingen bijgekomen. De vereniging komt daardoor steeds krapper in haar jasje te zitten. Hoe krap blijkt wel uit de mededeling in de Theoler van april 1970. Daarin valt te lezen dat de training voor de pupillen van 10 tot en met 12 jaar is verdeeld over twee avonden. Anders dan tegenwoordig wordt er geen onderscheid gemaakt op basis van kwaliteit. Op maandag trainen de jongens waarvan de achternaam begint met een van de letters A tot en met K. Op dinsdag trainen de letters L tot en met Z. Maar er gloort licht aan het eind van de tunnel. De gemeente Tiel laat weten dat Theole de beschikking krijgt over een vierde veld en een verhard trainingsveld.

En niet alleen het voetbaldeel van de vereniging groeit. Theole wordt steeds meer een omnisportvereniging. Na de handbal-afdeling komt in 1970 een zelfstandige trimafdeling van de grond.

Aan het begin van de jaren zeventig vertrekken twee spelers op jonge leeftijd bij Theole. Beiden zullen ze furore maken in het profvoetbal. Simon Tahamata gaat naar de jeugd van Ajax in Amsterdam, Jan van Deinsen naar NEC in Nijmegen. In hun loopbanen komen ze elkaar nog regelmatig tegen. Bij de derbys tussen Ajax (Simon) en Feyenoord (Jan) bijvoorbeeld. Allebei halen ze het Nederlands elftal, maar daarin spelen ze nooit samen. Na hun actieve spelersperiode worden ze allebei trainer. Tahamata in België, Van Deinsen in Nederland, maar ook ver daarbuiten.

Voor het eerst sinds 1915 speelt Theole lager dan de tweede klasse KNVB. Juist aan de vooravond van de viering van het zestigjarig jubileum in 1972 degradeert het eerste elftal naar de derde klasse. Een tegenslag voor de Theole-leden die hard aan het werk zijn om opnieuw iets bijzonders van het jubileum te maken: de heren Van Buren, Cornelissen, Daamen, Van Doorn, Van Hattem, H. Hevel, Van der Heijden, B. Jonkers, Van Schaik, Soetens en Van der Westen.

De vijf nog levende oprichters zijn op 17 juni 1972 de eregasten tijdens de jubileumviering. J. van Daalen, H. van Reedt Dortland, W.J. Tolhuysen, J. van Everdingen en R. van Everdingen ondergaan op het podium van de Tielse Agnietenhof een huldiging. Voorzitter Van Westen biedt hen een tafelaansteker en een oorkonde aan.

Ook het feestprogramma mag er wezen. André van Duin en Ria Valk zijn in die dagen nog niet zo beroemd als de Picoâ's en de Vomo Brothers, maar alle acts weten het publiek uitstekend te vermaken. Bob Vrieling praat het programma aan elkaar, Trio Joop Reijnolds zorgt voor de muziek. De feestvreugde wordt nog verder verhoogd door de mededeling dat het gemeentebestuur een krediet van 250.000 gulden beschikbaar stelt voor de verbetering van de accommodatie van Theole.

Al jaren wil Theole een nieuw clubhuis bouwen. In 1977 komt het er eindelijk van, maar natuurlijk heeft de vereniging geen onuitputtelijke financiele reserves. Zelfwerkzaamheid moet uitkomst bieden. Het driemanschap Stef Bekker, Nelis van Doorn en Tecco den Haan neemt de verantwoordelijkheid voor de "bouwploeg" op zich. Het resultaat overtreft alle verwachtingen.

Naast voetballen, handballen en trimmen is het vanaf het seizoen 1977-1978 ook mogelijk om onder de vlag van Theole te zaalvoetballen. Henno Verbeek en Wim van Os nemen plaats in het bestuur en zitten daar in 2002 nog in. De aanstichter van de plannen was overigens Leo Jobse die behalve Verbeek en Van Os nog een flink aantal andere mensen meekrijgt: Bert Boelhouwer, Jan Heimans, Sjaak Jaarsma, Jan van Veenendaal, Jan van Rustenhoven, Claus Uhlenbroich en iets later Chris Laurens.

Ter gelegenheid van het zeventigjarig jubileum in 1982 wordt de geschiedenis van de vereniging op schrift gesteld door een echte professional: streekarchivaris Wim Veerman. Hij brengt het Theole-archief in kaart en schrijft op basis daarvan het 28 pagina's tellende boekwerkje 'Een bron van vreugde'. Voor Veerman zijn de sportieve pieken en dalen duidelijk minder belangrijk dan het rijke verenigingsleven van de oudste Tielse voetbalclub. Het levert weer eens een ander, in veel opzichten wellicht boeiender, beeld op van de geschiedenis van Theole.